Reizen door Incaland

Beste allemaal,

We reizen door Incaland. Toen Europa nog in de middeleeuwen leefde, begon 700 jaar geleden een klein volk aan een ongekende expansie, de Inca's. Het stamgebied van de Inca's lag in Cuzco, een stad in het huidige Peru. Op het toppunt van hun macht zijn er niet meer dan vijftigduizend (volbloed) Inca indianen geweest. Maar ze  controleerden een bevolking van ongeveer tien miljoen. Het gebied dat ze uiteindelijk veroverden had een lengte van 4000 km. Het liep van het zuiden van Colombia, via Equador, Peru en Bolivia verder door naar Argentinië en Chili. Dit is nu ons reisgebied voor deze etappe. De ruggengraat van het territorium werd gevormd door de Andes. Grote delen van het gebied liggen op een hoogte van 4000 meter. Diepe kloven doorsnijden de hoogvlakte. En daarnaast zie je altijd wel een paar grote jongens, bergen en vulkanen die met hun ruim 6000 meter overal boven uitsteken.

Naar onze maatstaven is het een onherbergzaam, moeilijk toegankelijk gebied. Maar de Inca's hebben er een geoliede samenleving van gemaakt. En dan te bedenken dat ze het wiel niet kenden en geen ijzer. Ze hadden geen geschreven schrift. En ook hun lastdieren hadden beperkte mogelijkheden. Een lama kon maximaal 20 kg last dragen. Ondanks deze beperkingen vestigden ze een rijk dat op zijn hoogtepunt het grootste was van de toenmalige staatkundige wereld.

Als je door het oude Incarijk reist, kun je niet anders dan bewondering hebben voor hun prestatie. En dat te meer als je tijdens de reis geconfronteerd wordt met de gigantische contrasten in klimaat, bodemgesteldheid en hoogte, zelfs op kleine afstand. Kijk eens naar de volgende  foto's.

De eerste foto werd genomen bij Arica, Noord Chili. Het toont de golven van de Stille Oceaan die breken op de kust. Ga je 20 km landinwaarts dan zit je in de Atacamawoestijn. Het is de droogste woestijn ter wereld. Het smeltwater uit de Andes zorgt er voor dat er zo af en toe oases te vinden zijn. De derde foto is 100 km naar het westen genomen, in Bolivia. Sneeuw bedekte vulkanen houden de wacht over de hoogvlakte. De laatste foto is weer 50 km verderop geschoten in een indianendorp aan de voet van een vulkaan. We overnachten hier bij een kerk uit de 17e eeuw. Binnen nog geen 200 km vind je al dit moois. Zoveel verschillen! En je kunt ze in een flinke dagtocht doen.

De tijd van de Inca's is voorbij. Waar het vroeger één rijk was zijn er nu nieuwe landsgrenzen. En dus ook douane. En formaliteiten. Omdat het papier voor de auto [de tijdelijke importvergunning voor Argentinië) per 10 november verloopt moesten we even het land uit om weer een nieuwe te krijgen. We kunnen twee kanten uit. Naar zowel Chili als Bolivia is het ongeveer 200 km rijden. We kiezen voor de laatste (omdat we dan de Cerro de 14 Colores aan kunnen doen). Wat we moeten doen is Argentinië verlaten, een dagje in Bolivia blijven en vervolgens weer terugkeren.
Aan de Boliviaanse kant van de grens is het echt een andere wereld. Veel bedrijvigheid. Vrouwen met bolhoeden, lange vlechten en wijde rokken in vele lagen. We logeren in een hotelletje dat net geopend lijkt. Erg schoon, met (een eenvoudig ontbijt] en dat voor slechts 20 euro. Aan het eind van de middag horen we muziek. Het is een grote optocht. Wij er achter aan. Voorop loopt een hoempapa band. We gaan de hele stad door. Maar we hebben geen idee waar het omgaat. Het beeld van de Rattenvanger van Hamelen komt naar boven. Een vrouw vertelt dat het feest is ter ere van de verjaardag van het departement Potosi. Als we in de buurt van de Plaza komen, beduidt zij dat we ons netjes in de rij moeten opstellen. Ook worden we naar voren gehaald. De groep voor ons loopt door. Wij moeten even wachten. We staan nu helemaal vooraan. Dan mogen wij ook verder lopen of beter verder paraderen. Aan beide kanten staan toeschouwers die voor ons applaudisseren. Links van ons staat een band die een flinke roffel geeft als wij langs lopen. Er worden foto's van ons gemaakt en we worden toegelachen. Het moet een apart gezicht zijn: wij die voorop lopen en hoog boven de anderen uittorenen.(De mensen zijn hier erg klein, ze komen even boven ons middel uit.)
Martha (de vrouw die ons instrueerde) bedankt ons en neemt afscheid. Een aparte ervaring. In plaats van toeschouwer te zijn stelen we de show zonder nu precies te weten waaraan we het applaus verdiend hebben. Onze roem is hoe dan ook kortstondig want de volgende dag gaan we weer terug de grens over.

Hoewel we al heel veel grenzen gepasseerd zijn, geeft het elke keer toch weer een gezonde spanning. Elk land heeft zo zijn eigen regels die je als bezoeker geacht wordt te kennen. Wat dus nooit het geval is. Zo is al verschillende keren onze proviand in beslag genomen door de douane omdat bepaalde voedingsmiddelen niet geïmporteerd mogen worden. Welke dat zijn verschilt per land en soms zelfs per douanebeambte. Maar voor een ding waken we zorgvuldig: dat we geen verdovende middelen of iets soortgelijks bij ons hebben. Zo weten we dat coca bladeren in Bolivia geen enkel probleem zijn. Ze worden gekauwd, er wordt thee van gemaakt of ze worden gebruikt als kruid. Maar diezelfde bladeren naar Chili meenemen wordt beschouwd als de invoer van drugs en is strafbaar.
We rijden in het noorden van Argentinië naar de grens met Chili. Als we stoppen bij een zoutmeer vraagt een Nederlandse jongen of hij een lift kan krijgen. Hij heet Sebastiaan en reist met zijn Argentijnse vriendin Mara, met minimale middelen over het continent. Het zijn erg aardige jongelui en we vermaken ons prima gedurende de 200 km naar de grens. Net voor de grens met Chili vragen we ze uit te stappen om zelfstandig de grens te passeren. En hoewel we niet denken dat ze drugs of ander smokkelwaar bij zich hebben, is dit wel zo verstandig. Immers als eigenaar van de auto is de bestuurder verantwoordelijk voor de inhoud.
Aan de grens krijgen we een briefje waarop het aantal personen in de wagen wordt geschreven. In ons geval dus twee. En dan gebeurt er iets raars. Een douanebeambte beveelt dat onze lifters ook op ons briefje moeten. We vragen nog even aan Sebastiaan: 'jullie hebben toch niet geks bij je, hè, geen drugs of zo'. Maar hij schudt lachend het hoofd. Onze auto gaat dus met 4 personen de grens over. De auto wordt oppervlakkig bekeken. Maar de schaarse bagage van onze lifters wordt grondig doorzocht. Vooral een bos wortelen trekt de aandacht. En deze wordt dan ook in beslag genomen. Penen mogen niet worden geïmporteerd behalve als ze geraspt zijn. De verklaring: in wortelen kunnen schadelijke larven zitten. Maar als ze geraspt zijn dan zijn de larven ook geraspt en dus behoorlijk dood. Zonder wortelen stappen onze lifters weer bij ons in en gaan we verder.
Na een fantastisch mooie tocht over de Jama pas (4800 m) bereiken we ons doel voor vandaag. Harry is nogal verkouden en als we afscheid willen nemen van onze lifters zegt Sebastiaan dat hij een patent middel tegen verkoudheid heeft. Het is een mix van kruiden dat met heet water als thee gedronken moet worden. Hij haalt een kruidendoos uit zijn bagage en opent die. Als presentje geven ze ons nog wat andere kruiden en dan komt er ook een klein zakje coca bladeren te voorschijn. We schrikken er echt van. "Wist je niet dat dat streng verboden is in Chili" vragen we. "Geen idee" zeggen Sebastiaan en Mara beduusd, "we gebruiken het alleen als kruid en voor de thee". En, gezien de hoeveelheid, geloven we dat zonder meer.
Maar wat zou een overijverige ambtenaar ervan zeggen? Chili kent een zero-tolerance beleid voor drugs. We hebben dus echt geluk gehad dat de douane de coca bladeren niet heeft gevonden. Eind goed, al goed, zou je zeggen. Maar we realiseren ons dat dit verhaal ook anders had kunnen aflopen.

Een bijzondere attractie tijdens de reis waren de spooksteden. Het mechanisme is telkens gelijk. Er wordt een rijke mijn ontdekt in een afgelegen gebied. Men bouwt een infrastructuur zoals huizen voor de mijnwerkers en een spoornet om het erts af te voeren. En als de mijn uitgeput raakt, ontvolkt de streek en raakt alles in verval. Maar door het klimaat blijft een en ander heel goed bewaard. We bezoeken Humberstone. Fabriek en stad waren in gebruik van 1872 tot 1960. Er werd salpeter geproduceerd en jodium. Er werkten ongeveer 800 mensen. De stad was geheel zelfvoorzienend met een kerk, een theater, een ziekenhuis etc. Ze waren kennelijk met hun tijd mee gegaan, want we zien erg veel golfplaten. Deze vertonen nu grote gaten en klapperen in de wind. Het is een uitgebreid terrein en er is veel bekijks oa kinderen op schoolreisje.
We bezoeken Pisagua, ooit een belangrijke haven voor de afvoer van erts, nu een vissersplaatsje in verval. De weg is steil, hoog en smal. Je moet hier geen tegenligger tegenkomen. Pisagua is niet zo verlaten als Humberstone, er wonen nog mensen. Het moet ooit een bloeiend stadje zijn geweest. Daar aan herinneren de koloniale huizen en het immense theater. Het dateert uit 1882 en heeft een schitterende voorgevel. Het dak en de zijgevels van het theater zijn bedekt met golfplaten. Ook hier weer met grote gaten. Binnen is al het interieur nog aanwezig maar de tand des tijds is goed zichtbaar. Het beschilderde plafond bladdert en komt op meerdere plekken naar beneden. De coulissen hangen scheef en hebben grote openingen. De wind waait door het gebouw dat aan alle kanten kiert. Je kunt nog wel zien dat het vroeger allure had.
Als we 's avonds eten bij het enige restaurantje dat het plaatsje rijk is, zien we op oude foto's aan de muur: een arena voor stierengevechten, een spoorweg en een haven met wel 5 pieren en 17 grote boten. Het herinnert aan betere tijden. In een gedeelte van het theater zit nu een bibliotheek. Ook staan hier 4 computers waar kinderen spelletjes op spelen. De vrouw die de bieb runt vertelt dat er nog 300 mensen in het dorp wonen waarvan 90 kinderen. Die kunnen nu met zijn allen in het theater. En dan is er nog plaats vrij.

Het overgrote deel van de plaatselijke bevolking in deze streken is katholiek. Maar dat neemt niet weg dat er nog veel oude indiaanse gebruiken in zwang zijn. Bij toeval zijn we daar getuigen van als we naar een mooi uitkijkpunt rijden. Bij een Mirador ontmoeten we een indianenfamilie die voorbereidselen treft voor een offer aan Pachamama, Moeder Aarde. Het is een schitterende omgeving. We kijken op een hoogte van ca 4000 meter uit over een vruchtbare vlakte die een paar honderd meter lager ligt. Hoewel de precieze familierelaties ons niet duidelijk zijn geworden bestaat de groep uit een man, drie vrouwen en 2 kinderen. Dit zijn stadsindianen. Ze hebben er geen probleem mee als ze gefotografeerd worden en nodigen ons uit om toe te kijken.
De man bouwt een houtstapel. Hij is duidelijk de leider van het ritueel. Op 2 bladen wit papier uitgelegd zien we een massa kleurig snoepgoed. Op elk blad ligt een dood lama kalfje dat net geboren is. Het is een essentieel onderdeel van het ritueel. Pachamama is de belangrijkste godheid van de indianen. Ze is in eerste instantie een beschermende godheid. Maar daar wil ze wel wat voor terug hebben. Een deel van de welvaart die men verwerft moet aan haar geofferd worden. En hoe groter het offer hoe meer geluk en rijkdom te verwachten valt. In dit geval bestaat het offer uit snoepgoed, cocabladeren, kruiden, bier en puur alcohol. En natuurlijk de dode lama kalfjes. Deze zijn er in 2 soorten.
Als een lama meerdere vruchten draagt, vindt vaak een spontane abortus plaats waardoor maar 1 vrucht over blijft. De foetus wordt dan gewoon gevonden in het veld, mee naar huis genomen en gedroogd. De tweede soort is het resultaat van een normale bevalling in ongelukkige omstandigheden. Als het lama kalf 's nachts wordt geboren om een uur of 4 in de morgen is er dikke kans dat het beestje niet overleefd. Het kalf is nat en de buiten temperatuur is onder nul. Grote kans dat het dood vriest. Doodgevroren lama's zijn waardevol. Ze kosten al gauw 10 euro. Foetussen zijn een stuk goedkoper. Deze familie heeft 2 doodgevroren lama kalfjes.
Als de brandstapel klaar is wordt op elke hoek van een denkbeeldig vierkant een fles bier geplaatst. De man richt zich op en kijkt met gesloten ogen over de vlakte. Hij heft zijn armen omhoog en vraagt de godin het offer te aanvaarden. Het heeft wel wat weg van een christelijke predikant of priester die de zegen uitspreekt met de weidse natuur als universele kerk. Het offer wordt nu verder gereed gemaakt. De lama's worden versierd met zilveren strookjes. Er worden cocabladeren en kruiden toegevoegd. De man besprenkelt het geheel met pure alcohol. Daarna brengen de vrouwen het dubbele offer naar de brandstapel. Ook daar gaat het optuigen verder. De lama's krijgen een fleurig koord om de hals en worden recht opgezet. Vervolgens krijgt elke volwassen persoon een fles alcohol in handen. Ze cirkelen rond de brandstapel en besprenkelen het offer. Dan is het zover. De man vraagt opnieuw of Pachamama het offer wil aanvaarden en steekt de nu van alcohol doortrokken brandstapel aan. Dat gaat zonder moeite. Vervolgens loopt elke volwassenen naar een hoek en pakt de fles bier. Ze schudden de fles zodat er flink wat druk op staat en cirkelen dan al spuitend een paar keer rond het offer. De bierstraal is gericht op de grond. Een van de vrouwen richt echter te hoog en spuit haar voorganger nat. Daar moesten ze later om lachen. Als al het bier aan de aarde geofferd is zet men de flessen weer terug in de hoeken. Men neemt afstand en kijkt toe hoe de vlammen het offer langzaam verslinden. Gelijk is de plechtige sfeer doorbroken. Er wordt gelachen en er worden foto's gemaakt. Na een tijdje nemen we afscheid. En dat is dan het leuke van reizen, je rijdt naar een Mirador voor een mooi uitzicht. En daarboven wordt je getracteerd op een interessant ritueel.  

We rijden naar La Paz, de hoofdstad van Bolivia. We naderen de stad via de bovenkant, via El Alto. Deze wijk ligt op ruim 4100 meter. Na de leegte van de hoogvlakte is het even wennen aan het drukke verkeer. Het verkeer kent eigenlijk maar 1 regel: als er een gaatje valt gelijk je auto er in zetten. Dus ook al heb je voorrang, denk niet dat je het krijgt. Je moet het echt bevechten. En al snel wordt dat ook en leuke sport.
La Paz ligt in een diepe kom of misschien beter gezegd een soort put. De bergen rondom zijn helemaal bebouwd. Al van verre kan je de hoogbouw van het centrum gewaar worden. Dat lijkt net een speelgoedstad, zo klein is het. De rit naar beneden gaat over een steile, bochtige weg met veel verkeer. Overal is drukte en we passeren diverse markten. Het is af en toe peentjes zweten. Zonder blikschade bereiken we de parking waar we de auto een aantal dagen kunnen laten staan. We lezen later dat de meeste mensen in La Paz geen eigen auto hebben. Ze doen alles met de taxi of de minibusjes die hier rijden. We kunnen het ons goed voorstellen.
We nemen een stadstoer. Door heel La Paz zijn teleferique lijnen gebouwd door een Oostenrijks/Zwitserse firma. Heel slim voor een stad met zulke extreme hoogteverschillen. Zo ligt de zuidelijke wijk 1000 meter lager dan de hoge wijk. De teleferique heeft vrij luxe cabines die er netjes en goed onderhouden uit zien.In totaal zijn er nu 7 lijnen. Er zijn er nog 5 gepland.  Onze gids loodst ons middels een aantal lijnen over de hele stad. We bezoeken o.a.de heksen markt. Deze heksen (sjamanen) zitten in een lange rij in kleine vertrekken en geven op traditioneel indiaanse wijze advies over allerlei (medische) zaken. Hier kun je ook de lama kalfjes en de foetussen kopen.
We blijven een paar dagen in La Paz. Maar dan gaan we richting Cuzco, het hart van het oude Incarijk. Daarover volgende keer meer.